jueves, 24 de julio de 2008

A Vella pseudocytisus sub. paui. O crujiente


O crujiente (Vella pseudocytisus subsp. paui) ye una planta endemica aragonesa que creixe en puestos de clima continental d’o sur de Tergüel: val de l’Alfambra y val d’a Turia. Amás tamién se zitó en a Comunidat de Calatayut dica 1927. Dend’alabetz no se’n ha trobada garra en ista tierra encara que agora se siga mirando de reintroducir-la-ie. Existe atra subespezie, a Vella pseudocytisus sub. pseudocitysus que tamién se troba en istos puestos y en o sur d’a peninsuba Iberica, encara que zaguers estudeos amostran que as poblazións d’Aragón y d’o sur d’a península son subespecies diferents.


Ye una mata que plega dic’o metro d’altaria, con fuellas carnosas y abondants flors amariellas. Perteneix a la familia d’as cruziferas (que tienen 4 petalos en forma de cruz). As cruziferas leñosas son cuasi todas asiáticas, mientres que as europeas gosan estar erbaceas. Ista ye una d’as pocas cruziferas leñosas d’europa y que remeran a relación d’a flora ibérica con a d’as artigas asiaticas de fa 6 millons d’añadas.


Creixe en ripas con salagón y cheso, fundos de clamors, en os cantos d’os camins, carreteras y cautibos. O suyo mayor periglo ye a suya plega ta compustible, obras en carreteras, roturazións ta cautivos y pastoreo excesibo. Ye catalogada como espezie en periglo d’extinzión en Aragón

Encuesta


Ya fa bellas semanas que remató o plazo ta risponder a l'encuesta sobre cómo amillorar iste blog. Primero de tot agradixer que aigatz dau a buestra opinión, encara que aigatz estau menos que no os que yo asperaba. Pero como diz o Gran Wyoming "O que España bota, ba a misa" y en iste caso o que abetz botau ye que iste blog amenista: charrar más sobre ESPEZIES PROTECHIDAS y zentrar-se más que más en ARAGÓN.


Prebaré de fer reyalidat os buestros suenios encara que a naturaleza no entienda de leis de proteuzión ni de mugas administratibas. De todas trazas iste blog ye abierto a cualsiquier sucherenzia.


Grazias por tot y que baiga bueno.

domingo, 6 de julio de 2008

A biola d'o Moncayo


Ista semana zaguera, tenié o gusto de fer un curset de botanica en O Moncayo, tot un paradiso t’os que aman ista polida zienzia. Estar dentro de ixos fabars y rebollars me parexió estar en atro mundo comparando-los con as selbas de pino carrasco y os acampos de carrascas a os que soi feito.
En puyar ao Collado Bellido me trobé con una d’as mas polidas flors que he bisto, ye a Biola d’o Moncayo (Viola montcaunica), una planteta que encara que siga prou común en iste puesto ye un endemismo d’o Sistema Iberico. Manimenos pareix que no tien garra figura de proteuzión (u os “forestals” (APNs millor dito) no me lo querión dizir o no lo sabeban, que tot puede estar)
Con ista plantica tan esconoxida (no bi’n ha garra en o rete si tos ne miratz) me fería goyo de comenzipiar a charrar d’espezies endemicas d’o Sistema Iberico, que bi ha ta escribir-ne y no rematar-ne .