domingo, 28 de septiembre de 2008

De cantals y plebias.


O que goso fer en obrir bel periodico ye mirar-me o primer a seuzión de redoladas, nomás ta beyer si bi aparix bella cosa d’o mio lugar (cosa que nomás ocurre una begada cada 100 añadas). Ayere estió uno d’ixos diyas en a que o nombre de Alfama d’Aragón aparix entre as fuellas. Pero en habiendo leyiu o titular ya beyé que no yera garra bueno. Un cantal de bellas güeito toneladas y cuasi dos metros d’altaria s’eba cayiu a o lugar dend’a montaña. Ya prexinaretz a cara de boniato que se me quedó en beyer en a foto que semejante mazacote yera a bels metros d’o almazén an alzo, entre muitos atros afers, o mío auto. Menos mal que se quedó astí posadet en o canto d’una paret, asinas prebocador, como si querese tornar a cayer (tienen ixa manía as piedras)

Ye un cantal de salagón prozedent d’o Cretazico superior (-100 a 50 millons d’añadas), estió meteorizau más que más por l’aczión de l’augua, esleyindo-lo. Iste feito chunto a la plebia d’ista semana fazió que o cantal s’eslurtase baixando a ripa ent’o lugar. Istos cantals gosan modificar-se en contautar con l’augua. U bien se esleyen creyando fenomenos karsticos (estalactitas, estalagmitas, espelungas, etc) U bien se da “l’efeuto de falca” en o que l’auga se fica entre as crepas d’a roca y en chelar-se aumenta o suyo volumen crebando-la.


Puyando por a ripa se pueden beyer as esferras que a roca fazió en baixar, arbols rancaus, trozes d’o cantal que se crebón por o camín, muros esbodegraus…
Isto no ye un feito aislau, dende cutio muitos cantals han cayiu sobre casas, garaches, parideras, lebando-se tot o que pillaban por o camín. Amás si puyamos por a ripa se puede beyer que bi ha cantals sueltos mesmo d’una amplaria mayor que a d’iste zaguer.

>Ta prebar de solucionar-lo fa zinco u seis añadas se instaló un sistema de retes metalicos ta pribar y amortir a cayida. Manimenos no se fazió en totz os puestos. Asinas que dende Fendo huellos yo y Blufi queremos dar una estirada de barbas y bigotes (os 4 pels que le restan) a os maximos responsables d’iste treballo a meyo rematar.




martes, 16 de septiembre de 2008

A fin d'o berano




Ya ye rematando atro berano, un berano que remeraremos por haber sobrebibiu a crisis economicas, ixuqueras que dixaban sin augua bels ríos, una expo suposadament de l’augua que teneba menos rigor que un cartel feito por un nino de prescolar (pero con muitos millons por meyo). Tamién hemos sobrebibiu a l’apocalipsis y a o caos que una maquiabelica maquina clamada LHC iba a sembrar en l’uniberso y que iba a creyar un forau negro que iba a abala-se a Tierra como qui mincha una fraga.

Tamién remeraremos iste berano por atras cosas como a crema d’os monts de Zuera, unos monts asabelo polius con rutas senderistas y especies bechetals que en pocos puestos se gosan beyer. Totz años ye o mesmo, cuan pareix que ye l’añada con menos cremas, bi ha un GIF (gran incendio forestal) que crema o 90% d’o total, l’añada zaguera estió en Torre de las Arcas, con a trista remeranza d’a muerte d’una Achent forestal y ista añada, Zuera con cuasi 3000Ha.

Son muitas as armiellas d’a cadena que s’encarga d’o suyo amortamiento: bichilans, emisoristas, retens, APN’s (achents d’a proteuzión d’a naturaleza), elicopteros, idroabións, autobombas, boluntarios, etc… Manimenos cuan un meyo se fa eco d’a notizia mai no s’ascuita garra d’istas presonas pero prou que se’n fan d’os militars qui i son ius a “aduyar”. De seguro si fetz remeranza d’o que se dizió y escribió sobre Zuera, remeraretz a la menestra Chacón salutando a os militars de turno. ¿Y a os APN’s, retens etc etc que tamién yeran fendo o suyo treballo?……..no, ixos a muyir fardachos.

En istos moments podemos comparar opinións muit dibersas, como as que un periodico aragones amostró: Un señor deziba que se yera malfurriando muitos diners en pagar a chent ta amortar incendios puesto que no bi ha que 2 ó 3 a l’añada y que mientres no fan cosa(desinformazión total) Manimenos una señora deziba que si se sapeba que ixe mont gosa cremar-se una begada cada 15 añadas, como que no i feba un “reten de guardia” ta amortar-lo (no prexino que pasaría si se chuntarsen istos 2 siñors con opinión tan dispars) Siga como siga o comentario, tot ye ta fer mal.

Atro exemplo estió fa bellas semanas, una crema en os monts de Baltorres, yo mismo, que treballo de bichilant, debié abisar d’o inzendio. Tot estió en un moment, os meyos i plegón ascape y tot quedó en una estreta. Manimenos a o diya prosimo en os meyos dizioron que tot se salbó grazias a un motorista que beyó a crema y clamó ascape a o 112 y que mesmo se mobilizón os militars d’o serbizio d’emerchenzias…………t’os meyos no bi abió ni bichilants, ni retens, ni na de na, nomás os melitars y un motorista intrepido…

Tot podría quedar-se asinas, como si no estasenos que pantasmas, pero no, tot pareix un complot contra os “forestals” puesto que encara que no les ne agradixen o bien que fan, si que les culpan d’os delitos d’atros. Fa una añada totz os meyos afirmón que un Achent forestal muit intelichent tenió a brilant ideya de meter fuego a un mont ta que l’enamplasen o contrato. ¡¡Agora sí qu’en charran!! Pero bi eba una cosa que no me cuadraba, os achents forestals son funzionarios y por o tanto tienen contrato fixo aiga o no aiga más o menos treballo. Por supuesto, l’autor d’ista canallada no estió pas un achent forestal, estió un ombre que treballaba como peón forestal, no pas como achent forestal. Pero o mal ya yera feito, y asinas se ha feito que a chent pensase que os Achents forestals estasen piromanos y que os buenezicos d’os militars eban de ir ascape a amortar o fuego………


Escribo isto ta prebar de dinnificar una mica o treballo de totz os que fan posible a preserbazión d’os nuestros monts encara que os meyos se miren d’estriboquiar l’opinión publica.