sábado, 31 de octubre de 2009

Nueit de animas.




Ista tardi, como todas as tardis de 31 d’octobre dende fa 4 añadas, ninos gosan trucar a la puerta de casa mía ta dezir ixo de “truco o trato” y si no les das lamins te plenan a puerta de espuma de colors.
Me fa muita pena tot isto, no pas que os niños zilebren Halloween ya que a yo m’ese feito asabelo goyo de zilebrar-lo de chicot! Manimenos lo que me fa pena ye que se pierda o sentiu d’ista zilebrazión, a nueit d’as animas, que dica fa 30 añadas encara se zilebraba de bella traza en o mío lugar y a redolada y güe en diya encara se zilebra en iste sentiu en muitos lugars d’o Pirineu y d’o Montcayo y en tot o norte d’España en cheneral.
Ista fiesta tien o suyo orichen en a fiesta zelta d’o Samhain, fiesta que indicaba o comienzo d’o año zelta que comenzipiaba con o mes de Samonios, o mes escuro de l’año (os zeltas dibidiban l’año en 2 meses, Samonios y Giamonios, que comenzipiaba en abril) En ista nueit os espritos u almetas teneban permiso ta combibir con os bibos. Ta mantener-los goyosos y ta aleixar a os malos espritos a chent dixaba comida en as carreras.Ista zilebrazión coinzidiba con a fiesta romana d’a recullida, clamada Pomona. Supuestament ista zilebrazión se mezclaría con a zelta añadiendo uno d’os simbolos más conoixius d’ista fiesta, a crabaza.
Iste interés que tien os niños por ista fiesta debería fer-se serbir ta amostrar-les o que ye ista zilebrazión en a nuestra cultura, encara que cuasi totz os que lo zilebran en o mío lugar son sudamericans, que pareix que en os suyos países a influyenzia cultural de Estaus Chunius ye más gran. De todas trazas me fería goyo que els tornasen a bibir iste rito como lo biyón os nuestros pais y lolos. Cuan os chobens feban crabazas y las meteban debant d’a puerta ta pedir un aguinaldo, cuan ista nueit no se dixaba de tañir as campanas d’a ilesia como símbolo de paz con os difuntos que en ista nueit tornaban t’as carreras con os bibos. Y que conoixiesen, por eixemplo, que a la mala chent se les enterraban sin zapatos ta que no tornasen en ista nueit y muitas atras cosas.
Cal fer remeranza de tot isto, que en berdat “Halloween” ye más nuestro que no pas american, que encara que agora se tome a suya bersión d’a fiesta, ista se ha estau zilebrando aquí dende fa más de 2200 añadas. Isto tamién ye a nuestra cultura, cal preserbar-la como se fa con milienta zilebrazións, danzes, traches típicos, luengas…..Curiosament, as presonas que más dizen preocupar-se por a disparizión d’a suya cultura son os primers que repelen ista zilebrazión”…curioso. Será que como ye una zilebrazión que no ye solament aragonesa ya no “mola” conserbar-la….
¡Goyosa nueit d’animas ta totz!
Ista ye a web de Radiquero, un lugaret d'o Pirineu aon encara se zilebra a nueit de difuntos. http://www.radiquero.com/animas/todos.html.

2 comentarios:

Aragonía dijo...

Ye una lastima que no se remeren as tradizions nuestras y adoptemos as de atrás cultura.
En fin; ¡goyosa añada nueba zeltiberica!

Anónimo dijo...

pues sí, fa pena, fa pena que aigan de benir dende Estaus Unius ta recordar-nos que somos fillos culturals de muitos pueblos y culturas, como os zeltibers, en a nuesta zona, y que conserbamos as nuestras tradizions encara. Ai y pensar que mi pai lo zelebraba de chicot y dica que fa un año que le'n pregunté no me dizió cómo lo feban en casa suya... una pena.

Muit buen articlo!! m'ha feito muito goyo.